Yangiliklar
O‘zbekistonning tekstil sektori: shakllanish jarayonidagi ulkan gigant
Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — O‘zbekiston o‘zining tarixini dunyodagi mato bozorida qayta yozmoqda. Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) tomonidan tayyorlangan so‘nggi hisobotga ko‘ra, mamlakatning mato va tikuv sanoati katta dinamikani ko‘rsatmoqda, 2023 yilda eksport hajmi $3,9 milliardga yetdi.
"Shakllanayotgan tekstil gigantimi?" nomli hisobotda O‘zbekistonning 2030 yilga borib eksport hajmini $9-10 milliardga yetkazish bo‘yicha ambitsiyali rejalari taqdim etilgan. Ushbu o‘sish islohotlar, barqaror rivojlanishga qaratilgan sa'y-harakatlar va mahsulot assortimenti kengayishi hisobiga amalga oshirilmoqda.
2023 yilda tayyor mahsulotlar eksporti 2019 yildagi $400 milliondan $1,5 milliardga oshdi.
2023 yilda mamlakat 1,1 million tonna paxta ishlab chiqardi, bu paxta to‘liq ichki bozorda qayta ishlangan.
Better Cotton Initiative (BCI) standarti bo‘yicha taxminan 35 ming gektar yer ishlov berilmoqda, yana 7 ming gektar organik paxta uchun ajratilgan.
2023 yilda 23 mingdan ortiq yangi ish o‘rni yaratildi, bu mato sanoatining klasterlari rivojlanishi hisobiga amalga oshdi.
Biroq, dunyo bozorida o‘z o‘rnini mustahkamlash uchun O‘zbekiston bir qator muammolarni hal qilishi kerak, jumladan, mahsulotlar diversifikatsiyasining cheklanganligi, logistika qiyinchiliklari va malakali ishchi kuchining yetishmasligi.
O‘zbekiston ilgari dunyodagi eng yirik paxta ishlab chiqaruvchilardan biri sifatida tanilgan bo‘lsa-da, uning xom ashyolarni eksport qiluvchi davlatdan yuqori qo‘shilgan qiymatga ega mahsulot ishlab chiqaruvchiga aylanishi inqilobiy o‘zgarish bo‘ldi.
So‘nggi besh yil ichida paxta sanoatini privatizatsiya qilish va 142 ta paxta-mato klasterlarini tashkil etish natijasida paxtaning 100% qayta ishlanishi to‘qimachilik ipiga aylangan. Ushbu o‘zgarish eksport hajmini oshirish bilan birga, faqatgina 2023 yilda 23 mingdan ortiq yangi ish o‘rni yaratishga olib keldi.
O‘zbekistonning Yevropa va Osiyo o‘rtasidagi strategik joylashuvi va GSP+ statusiga ega bo‘lishi, bu esa Yevropa Ittifoqi bozoriga bepul kirishni ta’minlaydi, mamlakatni dunyodagi mato gigantlari uchun jozibador manzilga aylantirmoqda.
Garchi sezilarli yutuqlarga erishilgan bo‘lsa-da, O‘zbekistonning mato sanoati bir qator muammolarga duch kelmoqda, ular uning rivojlanishini sekinlashtirishi mumkin.
Diversifikatsiya muammosi: Sanoat asosan paxta mahsulotlariga tayanadi, bu esa sintetik tolalar va texnik matolar bo‘yicha talabni qondirish qobiliyatini cheklaydi. Mahsulot assortimentini kengaytirish yangi bozorlar uchun kalit bo‘lib xizmat qiladi.
Barqaror rivojlanish standartlari: O‘zbekiston paxta ishlab chiqarishda majburiy va bolalar mehnatini yo‘qotgan bo‘lsa-da, xalqaro xaridorlar tobora ko‘proq shaffoflikni va ekologik xavfsiz ishlab chiqarish usullarini talab qilmoqda. Ishonchni mustahkamlash uchun Oeko-Tex va Better Cotton Initiative kabi sertifikatlar kerak.
Logistika va infratuzilma: O‘zbekistonning dengizga chiqish yo‘li yo‘qligi transport xarajatlarini oshiradi. Paxtadan foydalanib, Eron va Pokiston orqali Yevropaga yangi yo‘llarni ochish istiqbollari mavjud, ammo bularni rivojlantirish katta investitsiyalarni talab qiladi.
Kadrlar salohiyatini rivojlantirish: Sanoatning tez o‘sishi, ayniqsa ilg‘or ishlab chiqarish va sifat nazorati sohalarida malakali ishchi kuchining yetishmasligini ko‘rsatmoqda. Mutaxassislarni o‘qitish sanoatning rivojlanishi bilan hamohang bo‘lishi kerak.
Moliyaviy cheklovlar: Kichik va o‘rta korxonalar (KOK) arzon moliyalashtirish olishda muammolarga duch kelmoqda, bu esa ularning modernizatsiya qilish va ishlab chiqarishni kengaytirish imkoniyatlarini cheklaydi.
GIZ hisobotida O‘zbekistonga $9-10 milliard eksport maqsadiga erishishda yordam beradigan strategik tavsiyalar keltirilgan:
Innovatsiyalar va mahsulotni diversifikatsiya qilish: Sintetik va texnik matolar, shuningdek sport va sanoat kiyimlari uchun zamonaviy matolar ishlab chiqarish yangi bozorlarni ochadi. Zamonaviy texnologiyalarga va uskunalarga sarmoya kiritish asosiy omil hisoblanadi.
Barqaror rivojlanishga e’tibor: Davlat dasturlari, ekologik toza ishlab chiqarish usullarini sertifikatlash va targ‘ib qilishga yordam beradigan subsidiyalar natija bermoqda. Ushbu tashabbuslarni kengaytirish O‘zbekistonning jahon bozoridagi o‘rnini mustahkamlashga yordam beradi.
Logistika rivojlanishi: Ambitsiyali eksport maqsadlariga erishish uchun transport yo‘llarini yaxshilash va infratuzilmani modernizatsiya qilish zarur. Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li kabi loyihalar hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Ishchi kuchining malakasini oshirish: Kasb-hunar ta’limi dasturlarini kengaytirish sifatli ishlab chiqarish va innovatsiyalarni joriy etishda malakali kadrlarni ta’minlaydi.
Kichik va o‘rta biznes uchun moliyaviy yordam: Davlat krediti, grantlar va eksport imtiyozlariga bo‘lgan kirishni kengaytirish kichik va o‘rta korxonalarga yangi texnologiyalarni joriy etish va ishlab chiqarish quvvatlarini oshirishga yordam beradi.
O‘zbekiston mato sanoati an’analarni innovatsiyalar bilan birlashtirib, yorqin kelajakka yo‘l ochmoqda. Agar infratuzilma, diversifikatsiya va barqaror rivojlanishga to‘g‘ri sarmoya kiritilsa, mamlakat dunyodagi mato sanoati yetakchisiga aylanishi mumkin. GIZ hisobotida ta’kidlanishicha, O‘zbekiston nafaqat shakllanayotgan tekstil giganti, balki global sanoat xaritasini o‘zgartirishga tayyor o‘yinchidir.
